Zonnewijzer van de Maand - januari 2014
Advertentie voor Pilkington & Gibbs heliochronometer
In het landelijke dagblad "De Tijd" van 14 september 1910 is onderstaande advertentie te lezen.
De advertentie is door Karine van Drunen gevonden in het elektronische archief van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Het gaat duidelijk om een zonnewijzer van het type "Pilkington & Gibbs" dat aangeduid werd met de naam Helio-Chronometer.
De zonnewijzer staat op een fraai gevormde sokkel.
De advertentie van 14 september 1910
Snuffelen op het internet leverde een foto op van een zonnewijzer die er net zo uit ziet als die in de advertentie is getekend.
Zou het dezelfde zijn? Bij de foto waren helaas geen nadere gegevens vermeld die dit konden bevestigen.
Foto zonder nadere gegevens van het internet
De vennoten Pilkington en Gibbs hebben meerdere types van hun Helio Chronometers gemaakt.
Eerst opereerden zij als gezamenlijke producenten, maar later ging ieder zijn eigen weg en kwamen er meer verschillen in de uitgebrachte zonnewijzers.
De foto hierna laat wat meer details zien van een andere zonnewijzer van deze vennoten. Dit exemplaar bevindt zich in Canada.
"Pilkington & Gibbs" zonnewijzer in Canada
De "Pilkington & Gibbs" zonnewijzer is een equatoriale zonnewijzer met een gelijkmatig verdeelde uurschaal.
Deze uurschaal is draaibaar, waardoor de aflezing gecorrigeerd kan worden voor de lengte van de opstellingsplaats.
Op de zonnewijzer is een vizier aangebracht om de plaats van de zon op te zoeken.
Dit vizier geeft dan de tijd aan op de uurschaal.
Op de draaibare schaal is ook een draaibare datumschaal te zien, waarmee een correctie voor de tijdvereffening kan worden ingesteld.
Via een voeler en een kam verplaatst het vizier zich dan over de grootte van de tijdvereffening ten opzichte van de uurschaal.
De aflezing van de zonnewijzer wordt hiermee gelijk aan de klokkentijd.
Het geheel kan op de gewenste breedtegraad worden ingesteld, waardoor de zonnewijzer in een groot gebied opgesteld kan worden.
Over twee "Pilkington & Gibbs" zonnewijzers is meer te lezen in Bulletin 1994.4 van De Zonnewijzerkring.
De schrijver van dat artikel maakt daar ook melding van de hier genoemde advertentie.
Fer de Vries
Literatuur: Th.J.J. van den Heiligenberg, Het verhaal van Zwacht en Zwelf, Bulletin 1994.4 van De Zonnewijzerkring.