Zonnewijzer van de Maand - oktober 2012

Refractie- en projectie-zonnewijzer met ambigram

In de foto hieronder is een horizontaal refractie-zonnewijzertje te zien.
Het is in 1993 gemaakt ter gelegenheid van het vijfde lustrum van De Zonnewijzerkring, als presentje voor de leden.
Het zonnewijzertje is ontworpen en gerealiseerd door ons lid Bote Holman.

Het materiaal is een blokje van doorzichtig materiaal en aan de onderzijde is het zonnewijzerpatroon aangebracht.
Door de breking van het licht in het doorzichtige materiaal wordt dat lijnenpatroon samengedrukt en ontstaan kromme uur- en datumlijnen.

Onlangs heeft Fred Sawyer ook zo'n refractie-zonnewijzertje voor een noorderbreedte ontworpen en gerealiseerd, maar nu als een verticale zonnewijzer.
Het zonnewijzerpatroon bevindt zich aan de noordzijde op het doorzichtige blokje en is in feite een zuidwijzer.
Het schaduwgevend punt om de zonnewijzer te kunnen aflezen is aan de zuidzijde aangebracht.

In figuur 1 is het totale patroon, gezien vanaf de noordzijde, weergegeven.
Te zien zijn:
- een voorstelling van de zon
- een woord en
- het lijnenpatroon

Figuur 1

Het zonnewijzerpatroon is in figuur 2 wat groter weergegeven en dat wordt nu eerst verder besproken.

Figuur 2

Als het zonnewijzertje op een horizontaal vlak wordt gezet zal het lijnenpatroon door het doorzichtige materiaal ook geprojecteerd worden op dat horizontale vlak.
En het schaduwpunt zal dan ook geprojecteerd worden op dat horizontale vlak en daar is de zonnewijzer ook af te lezen.
De zonnewijzer wordt hiermee ook een projectie-zonnewijzer.
Het gehele patroon zal op het horizontale vlak met de zon meedraaien en wandelt in een dag van west naar oost.

In de loop van het jaar verandert het geprojecteerde schaduwbeeld van vorm.
In de figuren 2a en 2b zijn twee beelden gegeven bij het zomersolstium en het wintersolstitium.

Figuur 2a: zomersolstitium

Figuur 2b: wintersolstitium

In figuur 1 is het totale patroon van het zonnewijzerje te zien.
Daarin staat een woord dat met een speciaal lettertype is geschreven. Het is een ambigram.
Een ambigram is een woord dat na een rotatie, een spiegeling of een combinatie daarvan hetzelfde woord of een ander woord laat zien.
In het zonnewijzertje staat op het verticale noordvlak het woord CARPE.
Door projectie op het horizontale vlak wordt dat woord leesbaar als DIEM.
Figuur 3 laat zien hoe het beeld op het horizontale vlak er uit kan komen te zien.
Samen vormen de twee woorden de spreuk CARPE DIEM.

Meer over een ambigram is in het onderaan genoemde artikel te lezen.

Figuur 3

In de foto hieronder van dit zonnewijzertje is de spreuk, over beide vlakken verdeeld, goed te lezen.

Tot slot is er nog de afbeelding van de zon.
De combinatie van zonnewijzerpatroon en ambigram vereiste dat het blokje zo hoog moest worden dat aan de bovenzijde ruimte genoeg overbleef om een fraai zonnetje te tekenen.
Dat wandelt met het lijnenpatroon en het woord DIEM mee over het horizontale vlak.

Fer de Vries

Idee en uitwerking: Fred Sawyer, president van de North American Sundial Society, NASS.

Bron: Artikel in Compemdium, vol. 19, nr 3, september 2012. Fred Sawyer, Projected Refraction Sundials With Ambigram.