Zonnewijzer van de Maand - april 2007
Nog een grote zonnewijzer
Madrid, Spanje
Hoewel niet zo groot als de zonnewijzers die hier de twee vorige maanden zijn getoond, valt deze zonnewijzer in Madrid, Spanje, toch ook op door zijn forse afmetingen.
En er zit een flink aantal zonnewijzers in.
Te zien zijn:
- een zuidwijzer
- twee polaire zonnewijzers
- een equatoriale band als in een armillosfeer
- en twee maanwijzers.
In de tijdsaanduiding van de zuidwijzer is een lengtecorrectie aangebracht. Immers de uurlijnen voor 6 en 18 uur lopen niet horizontaal.
Tevens zijn datumlijnen volgens de dierenriem aanwezig.
In de polaire zonnewijzers is de tijdvereffening verdisconteerd. Om de aflezing te vereenvoudigen zijn de tijdvereffeningslussen in twee delen gesplitst, voor elk halfjaar apart.
Met de maanwijzers kan 's nachts met de schaduwlijn die door de maan wordt veroorzaakt op een zuidwijzer de tijd worden afgelezen.
De maanwijzers zijn in feite gewone zuidwijzers met poolstijl, maar met een aangepast lijnenpatroon.
Op een nacht met volle maan zit er tussen de uurhoek van de zon en de maan een verschil van 12 uur.
Als een gewone zonnewijzer door de volle maan wordt beschenen en bijvoorbeeld 10 uur aangeeft is het 22 uur zonnetijd.
De volgende dag is de maan echter ongeveer 1.25 uur opgeschoven en als de zonnewijzer dan 10 uur aangeeft is het 22 - 1.25 = 20.75 uur.
Aan de schijngestalte van maan is te schatten hoeveel dagen het vóór of na volle maan is.
Met wat rekenwerk is zo een gewone zonnewijzer als maanwijzer te gebruiken.
Gewoonlijk wordt de ouderdom van de maand in dagen bepaald vanaf het tijdstip van nieuwe maan. Maar dan is ook het aantal dagen vóór of na volle maan bekend.
Het rekenwerk kan ook grafisch worden uitgevoerd en dat is in de maanwijzers in de zonnewijzer in Madrid gedaan.
Een tekening 1) van een andere maanwijzer is hieronder te zien.
Als de schaduw van de poolstijl valt zoals met de rode lijn is weergegeven en de maan heeft een ouderdom van 12 dagen is de zonnetijd ongeveer 01:00 uur.
Fer de Vries
1) Bron: Girolamo Fantoni, Orologi Solari, blz. 509 (1988).