Zonnewijzer van de Maand - juli 2003

Zonnewijzer van Eise Eisinga

Planetarium, Franeker

Eise Eisinga (1744 - 1828) is vooral bekend als de bouwer van het wereldberoemde planetarium in Franeker.
De bouw vergde hem 7 jaar (1774 -1781), maar het planetarium functioneert nog steeds en het is alleszins de moeite van een bezoek waard. U zult versteld staan wat daar allemaal over het zonnestelsel te zien is.

Maar Eise Eisinga hield zich ook bezig met zonnewijzers en in zijn jonge jaren heeft hij al een boek* met tekeningen van zo'n 150 zonnewijzers gepubliceerd.
Een van zijn gerealiseerde ontwerpen is te zien in het museum van het planetarium en daarvan treft u hier een foto aan.

Het is op zich een eenvoudige houten muurzonnewijzer, iets naar het westen afwijkend, die onder andere de zonnetijd aangeeft en de datum volgens de kalender van de dierenriem.
Daarnaast wordt het azimut (richting) van de zon aangewezen, waarvoor de verticale lijnen dienstdoen.
Bij nadere bestudering blijken deze lijnen echter niet precies verticaal te lopen maar naar boven toe iets naar binnen te zijn gericht.
Daaruit mag geconcludeerd worden dat de muur waarop deze zonnewijzer heeft gezeten niet precies verticaal stond maar enkele graden voorover helde.
Eise Eisinga heeft in zijn ontwerp daar goed rekeneing mee gehouden.

* "Gnomonica of Sonnewijsers, alle door passer en lijnjaal afgepast op de Noorderbreedte van Dronrijp, 53° 13', 1762."

Fer de Vries