Zonnewijzer van de Maand - april 2003

Een misplaatste zonnewijzer?

In Zoetermeer staat een van de top tien van onze moderne Nederlandse zonnewijzers.
Het uurlijnenvlak is een gelijkzijdige driehoek met zijden van 5.20 meter. De stijldriehoek is opgebouwd uit drie delen van verschillend gekleurd graniet; zij hebben een symbolische betekenis, evenals de cirkelvormige opening.
... we komen daarop terug.

Waarom zou deze zonnewijzer misplaatst zijn, dat wil zeggen: op de verkeerde plaats staan?
Wel, wie iets van zonnewijzers af weet kijkt wat vreemd aan tegen een stijldriehoek met hoeken van 60 graden.
De schaduwgever moet naar de hemelnoordpool wijzen en daarom moet de hoek die de stijl met het horizontale vlak maakt gelijk zijn aan de geografische breedte van de plaats waar de zonnewijzer is opgesteld.
Oslo bijvoorbeeld ligt op 60 graden noorderbreedte en daar zou een gelijkzijdige driehoek als schaduwgever goed op zijn plaats zijn.
De breedtegraad van Zoetermeer is 52 graden; is de monumentale zonnewijzer in Zoetermeer dan niet misplaatst?

Kijkt u nog eens naar de foto: de zuidkant van de uurlijnenplaat (ook een gelijkzijdige driehoek) ligt duidelijk hoger dan de noordelijke punt. En daar zit de oplossing: de poolstijl wijst wel degelijk naar de hemelnoordpool want het betonnen uurlijnenvlak is precies 8 graden gekanteld en de stijl maakt daardoor een hoek van 52 graden met het horizontale vlak.
... wat overeenkomt met de geografische breedte van Zoetermeer (preciezer: 52.04 graad).
Daarmee is voldaan aan de primaire eis voor een poolstijlzonnewijzer, terwijl toch de strakke geometrische opbouw behouden blijft.

Deze zonnewijzer wijst niet alleen de tijd aan (de lengtecorrectie is al in de uurlijnen verwerkt), maar ook de datum.
Daarvoor is in de cirkelvormige opening aan de zuidkant een gat geboord, waardoor de zon op de ware middag, als de zon op zijn hoogste punt staat, een lichtvlek projecteert die op de tegenovergestelde binnenkant op een datumschaal valt.

De symboliek die in deze zonnewijzer verwerkt is zal niet meteen duidelijk zijn.
De stijldriehoek is opgebouwd uit gepolijste granietplaten in drie kleuren: rood, zwart en blauw, ze symboliseren de elementen vuur, aarde en water.
De cirkelvormige opening verwijst naar lucht.

Deze zonnewijzer is ontworpen door Thibaud Taudin Chabot, bestuurslid van De Zonnewijzerkring en is in Zoetermeer geplaatst in 1993.

Als men in Oslo precies zo'n zelfde zonnewijzer zou willen hebben, moet de betonnen plaat horizontaal komen te liggen.
Overname van Zoetermeer zou overigens niet verstandig zijn, want het geheel weegt ca. 21.600 kg.

Hans de Rijk

Ontwerp en begeleiding: Thibaud Taudin Chabot.
Zie Bulletin van De Zonnewijzerkring 93.3 blz. 16, 17 en 46.