Zonnewijzer van de Maand - maart 2003

Zonnewijzer bij het Prinsenhof in Groningen

Een mooiere hebben we niet

Vrijwel iedereen die langs de poort van het Prinsenhof in Groningen loopt blijft even staan om naar de zonnewijzer te kijken. Niet om te zien hoe laat het is, dat doe je op je polshorloge. Maar om naar het fraaie en geleerd uitziende schilderij te kijken. Want dat is het: een fijnzinnig abstract schilderij.

Dat vond men meer dan twee en een halve eeuw geleden ook al. De "Kronyk van Groningen ende Ommelanden" van 1743 spreekt van "een zonnewijzer van wakkere groote, wiens gelijken van konst en uitvindinge in geheel Nederland niet te vinden zal zijn."

In deze kroniek worden ook de makers genoemd: Cremers en Doornbos, "… twee treffelijke Groninger konstenaren en groote beminnaren der wiskunde."

Goedkoop was hij zeker niet want in 1730 (een jaar voor de voltooiing) wordt hun een bedrag uitbetaald van 144 caro gulden. Een voorschot of gehele uitbetaling..? Dat weten we niet.

Wat op deze zonnewijzer allemaal af te lezen is, staat op twee stenen platen in de zuilen van de poort. Hier volgt de tekst:

BERIGT VAN HET BINNENWERK DEESES ZONNE WYSERS.
De Schaduwe Des Knops komende
Te Vallen op De Gouden Boogswyse
Lynien Toont met Gouden Lette
ren De Opgang Der Zonne
Ter Rechter en Haaren Onder
Gank ter Linker Hant en in Het
Midden Ter Rechter Hant de
Lengte der Daagen

(Dit zijn de linker- en rechterhand van de zonnewijzer zelf; voor de toeschouwer dus net andersom.)

De Schaduw des Knops komende te
Vallen op de Rode of Zwarte Kruyswys
Snydende Lynien toont door de Rode
Linien en Letteren Boven in t Werk
De Babilonische Uren of Hoelang de
Zon Geschenen heeft en op de Swarte
Lynien Toontze onder aan t Eynde
van t werk met Swarte Letteren
de Italiaansche Uren en in t Midden
van t werk hoe Lang de Zon nog Schynen
zal

Degene die deze tekst opstelde was waarschijnlijk zo onder de indruk van al deze mogelijkheden dat hij vergat te vertellen dat de schaduw van de staaf de tijd aangaf

…….. of misschien vond hij dat vanzelfsprekend: al de grote gouden Romeinse cijfers op de brede donkere band.

Spreuk:
Tempus Praeateritum Nihil, Futurum Incertum,
Praesens Instabile, Cave Ne Perdas Hoc Tuum

(De verleden tijd is niets, De toekomstige onzeker,
De huidige onstandvastig, Maar zorg ervoor de uwe niet te verliezen)

Hans de Rijk

Voor de ontwerptekening uit 1730 zie Artikel van de Maand maart 2003.