Zonnewijzer van de Maand - februari 2003
Blokzonnewijzer uit 1564 gevonden
Hegebeintum (Fr.)
Het zal je maar gebeuren!
Piet Boersma uit Ferwerd was bezig met het planten van bomen op het terrein van de voormalige Sythiema State in Hallum. Hij stuitte op iets hards ... een schat?
Ja in zekere zin, in ieder geval voor liefhebbers van zonnewijzers.
Bij het schoonmaken kwam een steen tevoorschijn waarop een datum (1564) goed te lezen was. Ook zijn de initialen GG van de maker te lezen, maar wie daarmee bedoeld wordt is onbekend. Verder bleek er een aantal zonnewijzers op aangebracht te zijn. De maker ervan moet goed op de hoogte geweest zijn van de constructie van zonnewijzers op verschillend georiënteerde vlakken. Een unieke vondst.
De steen is niet groot: ca. 30 cm x 36 cm x 12 cm.
Aan de oostzijde zijn de patronen nog goed herkenbaar en daar zien we twee zonnewijzers. De bovenste wijst de tijd aan in zonnetijd, de onderste in antieke tijd en daar zijn tevens 7 datumlijnen volgens de tekens van de dierenriem te zien. Uit de restanten van de belijning aan de andere zijde kan geconcludeerd worden dat daar dezelfde patronen zijn aangebracht, maar dan uiteraard spiegelbeeldig.
Langs de smalle omtrek van de steen is nog een groot aantal zonnewijzers aangebracht die allemaal de zonnetijd aanwijzen. Daaronder zijn drie polaire cylindervormige zonnewijzers, een zuidwijzer, een noordwijzer, een equatoriale zonnewijzer, een polaire noordwijzer en een polaire zuidwijzer.
Aan de bovenzijde is een komvormige zonnewijzer aanwezig waarvan de uurlijnen nauwelijks zichtbaar zijn. Al deze extra zonnewijzers zijn niet van grote kwaliteit, maar tonen zoals reeds opgemerkt, dat de maker een goede kennis van zonnewijzers moet hebben gehad.
In de figuur hieronder is de belijning van de oostwijzer nagetekend. Uit de werkelijke belijning is opgemeten dat deze zonnewijzer gemaakt is voor een breedtegraad van 53.3 graad, wat goed overeenstemt met de plaats waar de zonnewijzer is gevonden.
De zonnewijzer wordt thans tentoongesteld in het bezoekerscentrum van de historische kerk op de hoogste terp in Friesland, bij het plaatsje Hegebeintum.