Werk van Leden - juni 2012

Homogene analemmatische zonnewijzer

Ons lid Han Hoogenraad wilde graag een homogene analemmatische zonnewijzer maken naar een idee uit 2008 van Hendrik Hollander.¹)
Maar dan een exemplaar van wat kloeker formaat. Zijn resultaat is in onderstaande foto te zien.

De basis is een ronde plaat van 340 mm met drie instelschroeven voor horizontale plaatsing.
Daarop is een vaste centrale schijf met een buitendiameter van 240 mm en een waterpas gemonteerd

In deze schijf is een sleuf gemaakt waarin een datumschaal kan bewegen.
Op de vaste schijf is een tijdschaal aanwezig met aanwijzing in zonnetijd.
De centrale (gestippelde) lijn van de datumschaal is de afleeslijn in deze tijdschaal.

Rond de centrale schijf ligt een losse ring met een buitendiameter van 280 mm.
In deze ring is een tijdschaal met een indeling in 10 minuten gegraveerd.
Met deze tijdschaal kan een lengtecorrectie en een correctie voor de tijdvereffening worden ingesteld.

Tot slot is nog een losse ring aanwezig met een buitendiameter van 320 mm waarop een gnomon is gemonteerd.
De afstand van het voetpunt van de gnomon tot het centrum van de zonnewijzer is de basis voor het ontwerp van deze zonnewijzer.
Tegenover het voetpunt van de gnomon is een pijl getekend waar de aflezing van de tijd moet plaatsvinden.

In het oorspronkelijke ontwerp van Hendrik Hollander wordt de datumschaal bij het verdraaien van de gnomonring automatisch op de juiste plaats geschoven.
Als de schaduw van de gnomon door het juiste datumpunt valt geeft de pijl op de gnomonring de tijd aan.

Han Hoogenraad heeft (voorlopig?) van deze automatische verschuiving afgezien.
Daarvoor in de plaats is de vaste tijdschaal in zonnetijd op de centrale schijf getekend.
Hierdoor wordt de instelling en aflezing van de zonnewijzer wat moeilijker.

Procedure met de tijdring ingesteld voor zonnetijd:
Draai de gnomonring en verschuif de datumschaal zodanig dat de schaduw door het juiste datumpunt gaat.
Lees de tijd af op de centrale tijdschaal via de gestippelde middellijn op de datumschaal.
Lees ook de tijd af via de pijl op de gnomonring.
Meestal zullen deze twee tijden niet aan elkaar gelijk zijn.
Herhaal daarom deze procedure tot beide tijdaflezingen aan elkaar gelijk zijn.

In onderstaande figuur is voor drie datums, 1 juli, 1 augustus en 1 september, met reële schaduwen om 15 uur zonnetijd, weergegeven hoe beide tijdaflezingen dan aan elkaar gelijk zijn en tegelijk de schaduw van de gnomon door het juiste datumpunt gaat.

Fer de Vries

Realisatie: Han Hoogenraad, 2012
Oorspronkelijk idee: Hendrik Hollander
Materiaal: mat acrylaat in oranje kleur, 8 mm dik

1) Zie Zonnewijzer van de Maand juni 2008