Werk van Leden - april 2005

Middagstrip van Eugène Roebroeck

Haren (Gr.)

Is een zonnewijzer moeilijk? Helemaal niet.
Een uit de muur stekende pen en een verticale strip op een muur vormen al een goede zonnewijzer die ons heel wat kan vertellen.
Het voorbeeld hieronder is te zien aan een muur van een woning in Haren, Groningen.

Als de zon op deze muur schijnt valt een schaduwstreep van de uitstekende pen, gnomon genoemd, op de muur. Het eindpunt van deze schaduwlijn geeft het punt aan waar de zonnewijzer moet worden afgelezen.
Op de foto hierboven is deze schaduwlijn vaag te zien en die eindigt bij de verticale strip. Helaas scheen de zon nauwelijks toen de foto werd genomen.

Wat vertelt deze zonnewijzer ons nu?
Als het schaduwpunt op de verticale lijn valt is het ware middag.
Het aantal uren en minuten dat de zon die dag al op is, is even lang als het aantal uren en minuten dat de zon die dag nog op zal zijn.
De zon staat dan in het zuiden, op het hoogste punt van zijn dagbaan.

Uw horloge zal dan geen 12 uur aanwijzen, maar in ons land op een oosterlengte van zo'n 5 graden is het dan ongeveer 12:40 als het wintertijd is en 13:40 als het zomertijd is.
Hier moet ook nog de tijdvereffening worden verrekend. Meer is hierover te lezen in het Artikel van de Maand mei 2003.

Op de foto hieronder is het dus nog net geen ware middag.

Verder is de lengte van de verticale strip zodanig gemaakt dat bij het begin van de winter het schaduwpunt juist valt op het bovenste einde van de strip en bij het begin van de zomer op het onderste einde ervan.
En bij het begin van de twee andere seizoenen, lente en herfst, valt het schaduwpunt op het merkteken op de strip, daar waar het aanzicht van de muur van licht naar donker overgaat, in de rollaag.
Hieruit is ook te concluderen dat de zon in de zomer hoger aan de hemel staat dan in de winter.

In vroeger tijden werd zo'n middagwijzer bij een kerk of stadhuis aangebracht om de toen nog onregelmatig lopende klokken op tijd te kunnen zetten. Dat was dan een taak van de torenwachter.

Deze eenvoudige maar zinvolle zonnewijzer siert sinds 1993 de gevel van deze woning.

Ware middag bij het begin van de winter 2004.

Ontwerp: Eugène Roebroeck

Adres van de zonnewijzer: 't Harde 50, Haren, Groningen.