Artikel van de Maand - december 2009

Klok en zonnewijzer

Hieronder is een antieke klok van David Buschmann te zien.
De klok komt uit de tweede helft van de 17e eeuw.

De wijzerplaat van de klok is gelijk aan een naar het zuiden gerichte zonnewijzer met uren van VI tot VI uur.

Er is slechts één wijzer, die "tegen de klok in" loopt en op de zonnewijzerschaal de tijd gedurende 12 uren aangeeft.
Dan loopt de wijzer in een keer terug om de volgende 12 uur aan te wijzen.

Een speciale inrichting in de klok zorgt ervoor dat de wijzer zich aan de toe- en afnemende afstanden tussen de uurlijnen aanpast.

Op het draaipunt van de wijzer moet zich een poolstijl bevinden om de klok ook als zonnewijzer te kunnen gebruiken.
De combinatie van mechanische klok en zonnewijzer geeft de gelegenheid om de klok regelmatig met de toen gebruikelijke zonnetijd gelijk te kunnen zetten.

De wijzerplaat is ook voorzien van datumlijnen volgens de tekens van de dierenriem.
Het eindpunt van de poolstijl, dan wel een extra index op de poolstijl, kan zo de datum aangeven.

Fer de Vries

Bron: Deutsche Gesellschaft für Chronometrie, Jahresschrift 2004, Band 43.