Artikel van de Maand - juli 2009

Uurvlak-zonnewijzer

Neem een horizontaal vlak en laat dat wentelen rond een poolstijl. Daarmee is het principe voor de Babylonische en Italiaanse uren zichtbaar te maken.
Mac Oglesby heeft diverse modellen van zonnewijzers gemaakt waarin dit is uitgewerkt en een zo'n model wordt hier getoond.

Op een horizontale basis is een houten cilinder onder een hoek, die gelijk is aan de noorderbreedte, geplaatst.
Rond de onderkant van de cilinder is een deel van een kunststof pijp gemonteerd die aan de bovenkant recht is afgesneden. Die rand ligt dan in het equatoriale vlak.
Een tweede, maar draaibare pijp, is daar bovenop geplaatst en aan dit draaibare deel is weer een horizontaal vlak met vizier gemonteerd.

Dit vizier bestaat uit een gaatje in een zo dun mogelijke plaat waar de zon doorheen kan schijnen.
De zonnestraal wordt opgevangen op een plaat met een streep die parallel ligt aan het draaibare vlak.
Rond de naad van de twee cilinderdelen kunnen schalen worden aangebracht met een 15 graden verdeling om de Babylonische en Italiaanse uren te kunnen aflezen.

De beginstand voor deze zonnewijzer is met het bovenste vlak horizontaal opgesteld. Dan begint de telling voor de Babylonische en Italiaanse uren.
Na verloop van tijd wordt het draaibare deel van de cilinder ingesteld tot de zonnestraal weer op de vizierlijn valt.
Op de tijdschalen is dan af te lezen hoe laat het is, uitgedrukt in Babylonische en Italiaanse uren.

In het hier getoonde model is een urenschaal voor de Italiaanse uren aangebracht met de tellng als "uren tot zonsondergang".
Op het vaste deel van de pijp is een tweede schaal voor de zonnetijd aangebracht die wordt afgelezen met de terminator op de cilinder.

Fer de Vries

Ontwerp en realisatie: Mac Oglesby, Vermont, USA.
Meer hierover is te lezen in Compendium, juni 2009.