Artikel van de Maand - juni 2009

Oughtred-zonnewijzer ouder dan Oughtred?

In een oud boek ¹⁾ met de titel "Astronomische Zeichnungen" vond Nicola Severino eind 2008 een afbeelding van een Oughtred-zonnewijzer.
Een Oughtred-zonnewijzer komt tot stand door de datumlijnen en uurlijnen aan de hemelbol via de stereografische projectie te projecteren op het horizontale vlak.
In de figuur hieronder zijn deze datumlijnen en uurlijnen als cirkelbogen te zien.
In het centrum is nog een rechte schaal getekend waarmee de zonshoogte kan worden afgelezen.
Deze hoogteschaal is daarvoor op een rond het centrum draaibaar liniaaltje aangebracht.

Zie meer over de Oughtred-zonnewijzer onder Artikel van de Maand februari 2007.

Met behulp van een computerprogramma is het patroon van eenzelfde zonnewijzer aan de gevonden tekening toegevoegd en duidelijk is te zien dat de patronen elkaar zeer goed dekken.

Het betreffende boek is in de periode van 1508 tot 1520 geschreven, terwijl Oughtred leefde van 1574 tot 1660.
De Oughtred-zonnewijzer was dus al bekend voordat Oughtred geboren was.
Maar er kan natuurlijk ook sprake zijn van een parallelle ontwikkeling van deze zonnewijzer.

Fer de Vries

1) Auteur onbekend, Astronomische Zeichnungen, 1508-1520, Duits.