Artikel van de Maand - juli 2008

Universele ringzonnewijzer

Hieronder zijn een tekening en een foto van een moderne replica van een zogenaamde universele ringzonnewijzer weergegeven.

De zonnewijzer bestaat uit een ring die in het equatoriale vlak ligt.
In het centrum van de binnenkant van de ring is een lijn gegraveerd die de uurschaal vormt, maar de uurcijfers zelf zijn op de ring aangebracht.
De afstand tussen twee uurpunten is telkens 15 graden.

Haaks op de ring en dus evenwijdig aan de poolstijl is een draaibare datumschaal met een verschuifbare indicator te zien.
In de indicator zit een gaatje waar een zonnestraal door kan schijnen.

De equatoriale ring en de datumschaal zijn bevestigd in een verticale ring die aan een koordje hangt.
Het ophangpunt is verschuifbaar om het geheel voor de gewenste breedteschaal te kunnen instellen.
Hiervoor zijn twee schalen aangebracht. De bovenste schaal geldt voor noorderbreedte, de onderste voor zuiderbreedte.

Om de zonnewijzer te gebruiken worden de juiste breedtegraad en de datum ingesteld.
Verder moet bekend zijn of het voor- dan wel namiddag is.
De zonnewijzer wordt aan het koordje opgehangen en het geheel wordt zodanig gedraaid tot een zonnestraal een lichtvlekje laat zien op de uurschaal binnen de equatoriale ring. Daar wordt dan de tijd afgelezen.

Opgemerkt wordt dat de verticale ring nu noord-zuid gericht is en daarmee is het zonnewijzertje eveneens zelfrichtend.

Dergelijke zonnewijzertjes werden vroeger als zakzonnewijzer gebruikt. De equatoriale ring is dan inklapbaar zodat een plat geheel ontstaat.
Maar grotere en nauwkeuriger exemplaren werden ook als tafelmodel toegepast.

Fer de Vries