Artikel van de Maand - oktober 2007

Foster-Lambert zonnewijzer (1)

Op een horizontale poolstijlzonnewijzer staat de schaduwgever onbeweegbaar en wijst deze naar een van de hemelpolen.
Op een horizontale analemmatische zonnewijzer wijst de schaduwgever naar het zenit en moet deze ingesteld worden op een datumschaal.
In bijgaande figuur zijn dat de schaduwgevers die aangeduid zijn met P en Z.

Maar het is ook mogelijk een schaduwgever te kiezen die precies tussen een poolstijl en een verticale stijl in ligt. Dat is de met rood getekende stijl.
De zonnewijzer die dan ontstaat is een zogenoemde Foster-Lambert zonnewijzer.
Ook hier moet de stijl op een datumschaal worden ingesteld.

Het blijkt nu dat bij de Foster-Lambert zonnewijzer de uurpunten op een cirkel liggen en om de 15 graden over de cirkelomtrek zijn verdeeld.
Het grote voordeel daarvan is dat de urenschaal voor elke gewenste correctie is te verdraaien.
Hieronder is een voorbeeld van het patroon voor een horizontale uitvoering weergegeven.

Het is natuurlijk mogelijk om zo'n zonnewijzer op elk willekeurig vlak te maken. Immers zo'n vlak kan herleid worden tot een horizontaal vlak op een andere breedtegraad en lengtegraad.
Een zeer fraai exemplaar van een verticale zonnewijzer op een oostafwijkend vlak voor een breedtegraad van 42,85 graad en voor aflezing van de zomertijd is hieronder te zien.

Bijzonder aan dit exemplaar is de instelling van de schaduwgever met behulp van een draaibare datumschaal.
Maar nog fraaier is dat door verdraaiing van de datumschaal tevens de urenschaal roteert met de waarde voor de tijdvereffening.
Deze zonnewijzer geeft daarom de klokkentijd aan.

Opmerking. Er is nog een tweede Foster-Lambert zonnewijzer mogelijk, met een schaduwgever die haaks staat op de hier vermelde.

Fer de Vries

Ontwerp en realisatie van de Foster-Lambert zonnewijzer: Mac Oglesby, Vermont. USA, 2003.

Literatuur: Mac Oglesby, A Foster-Lambert Vertical Decliner, The Compendium Volume 10 Number 4 December 2003.