Artikel van de Maand - februari 2007

Azimut-zonnewijzer (2)

Oughtred-zonnewijzer

Ook dit is een azimutale zonnewijzer, maar hij komt op een heel andere manier tot stand als de zonnewijzer die de vorige maand is beschreven.
De hemelbol met uurlijnen en datumlijnen wordt nu via de stereografische projectie vanuit het zenit, het punt recht boven ons aan de hemel, op het horizontale vlak geprojecteerd.
Alle cirkels aan de hemelbol blijven op de zonnewijzer daarmee ook cirkels.
Oughtred (1574-1660) ontwierp eeuwen geleden al deze zonnewijzer.

In de figuren in dit artikeltje zijn de datumlijnen volgens de dierenriem toegepast.
Van binnen naar buiten zijn dat: Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scorpius en Sagittarius.
Terug zijn dat: Capricornus, Aquarius, Pisces, Aries, Taurus en Gemini.
De twaalf "maanden" zijn zo met zes banden weer te gegeven.

In het centrum van de zonnewijzer staat een verticale staaf, die met zijn schaduw het azimut aanwijst.
Op het snijpunt van deze schaduwlijn met de betreffende datumcirkel wordt de tijd afgelezen.

In de figuren hieronder zijn diverse tijdsystemen aangegeven.

Uurlijnen voor zonnetijd

Uurlijnen met correctie voor lengte en tijdvereffening
rood : kortende dagen 21 juni - 22 dec
blauw : lengende dagen 22 dec - 21 juni

Uurlijnen voor :
rood : Italiaanse tijd
blauw : Babylonische tijd

Verder is in de figuren een schaal te zien waarop de hoogte van de zon kan worden afgelezen. Deze schaal bevindt zich op een liniaaltje dat rond het voetpunt van de verticale staaf kan draaien. Op het afleespunt van de tijd kan dan ook de hoogte van de zon worden afgelezen.

Zo'n Oughtred-zonnewijzer kan u ook veel vertellen als de zon niet schijnt. Voor b.v. een bepaalde datum en uur zijn het azimut en de hoogte van de zon af te lezen.
Of u kunt de daglengte voor een bepaalde datum aflezen, alsmede de tijdstippen van zonsopkomst en zonsondergang.
Het instrument is dan ook veel meer dan alleen een zonnewijzer.

Fer de Vries