Artikel van de Maand - december 2006

Qibla of Kibla

Niet alleen het tijdstip voor het gebed is voor de Moslim van belang, ook het weten van de richting van Mekka is noodzakelijk. Deze richting wordt Qibla of Kibla genoemd.
Op zonnewijzers in de Islamitische wereld werd daarom ook vaak een lijn voor de Qibla aangebracht, maar dat kan natuurlijk ook op een zonnewijzer elders in de wereld.
In onderstaande figuur is een tekening weergeven voor een zuidwijzer bij de sterrenwacht "Sonnenborgh" in Utrecht. In rood is daarop de Qibla weergegeven.

Zuidwijzer voor Utrecht met Qibla

Voor de aanwijzing van de Qibla is een index op de poolstijl nodig. Deze index bevindt zich haaks boven het kleine kruisje in de figuur. De afstand van de index tot het zonnewijzervlak is met een streepje bovenin de zonnewijzer getekend.

Als de schaduw van de index op de Qibla valt staat de zon in de richting van Mekka.

Er zijn allerlei constructies en formules bekend om voor een bepaalde plaats de Qibla uit te rekenen. Maar met de computer is het tegenwoordig nog eenvoudiger.
Ga naar de qibla-locator en navigeer naar de gewenste plaats. In dit geval is dat dus de sterrenwacht in Utrecht.
U kunt kiezen voor een kaartweergave of voor een satellietbeeld uit de ruimte. In dat laatste geval wordt ook de richting van Mekka aangegeven, zowel in graden vanuit het noorden als met een rode lijn.

Sterrenwacht "Sonnenborgh" in Utrecht met in rood de Qibla

[Noot webredactie: in december 2023 werkte het programma niet. Of dat tijdelijk of definitief is, is niet bekend. Overigens zijn er vele apps te vinden voor deze functie.]

Ook is het mogelijk rond twee datums direct uit de stand van de zon de Qibla te bepalen. Als de zon tenminste schijnt.
Op die twee datums staat op de ware middag in Mekka de zon loodrecht aan de hemel.
Overal ter wereld waar dan de zon te zien is, is direct de richting van Mekka te bepalen.

De datums en tijdstippen zijn:
27/28 Mei om 9:18 UTC
15/16 Juli om 9:27 UTC

Let op, de tijd is uitgedrukt in UTC, ook nog wel Greenwich time genoemd.

Uitgebreider informatie hierover is te lezen in het artikel Determining the Sacred Direction of Islam van Rob van Gent.

Fer de Vries

Zie voor de Islamitische gebedslijnen ook Artikel van de Maand augustus 2004.