Artikel van de Maand - januari 2006

Bi-gnomon zonnewijzer (2)

Zonnewijzer voor kloktijd

Idee van Hendrik Hollander

Vorige maand, december 2005, is een horizontale zonnewijzer getoond waarin op een bijzondere manier zowel de lengtecorrectie als de tijdvereffening zijn verwerkt.
In die zonnewijzer worden twee gnomons toegepast, voor elk half jaar een, maar het uurlijnenpatroon is voor beide periodes hetzelfde.
Als vervolg daarop is onderstaande zonnewijzer ontworpen.

Breedtegraad 52 N, lengtecorrectie 40 minuten, zomer- of wintertijd

In plaats van twee gnomons is centraal een verticale kegel geplaatst. Het cirkeltje is het grondvlak van de kegel, het kruisje is de top.
Voor de lengende dagen wordt de schaduwlijn gebruikt die aan de rechterkant ontstaat, voor de kortende dagen de schaduwlijn aan de linkerkant (gezien met de zon in de rug en naar het noorden kijkend).

Het principe van de aflezing van de zonnewijzer is gelijk gebleven. Weer moet de datum bekend zijn.
Op het snijpunt van die datumlijn en de dan geldende schaduwlijn van de kegel wordt de tijd afgelezen.
De uurlijnen in dit voorbeeld zijn voorzien van een dubbele uuraanduiding, voor aflezing van zomer- of wintertijd.

Er kan nu het probleem optreden dat de schaduwlijn van de kegel niet de betreffende datumlijn bereikt.
In het eerder model werd voorgesteld de gnomon iets langer te maken; dat gaat nu niet. Leg dan een liniaaltje langs de schaduwlijn om de datumlijn wel te kunnen bereiken.

Een voordeel van deze uitvoering van een bi-gnomon zonnewijzer is dat ook de vroege ochtenduren en de late avonduren voor een deel afgelezen kunnen worden.

Er is nog verder met de kegel te stoeien. Bi voorbeeld door een verticale kegel met een elliptisch grondvlak te kiezen, of door de kegel scheef te plaatsen. Hier wordt daar niet meer op ingegaan.

Voor de kegel in dit voorbeeld gelden de volgende afmetingen.
Stel de straal van het grondvlak op 1, dan ligt de top op 3.

Fer de Vries

Idee Hendrik Hollander

Literatuur
1) Fred Sawyer, Compressed Gnomonic Sundials,  Compendium, Volume 12, nummer 1, maart 2005.

2) Fer de Vries, Samengedrukte gnomonische zonnewijzers,  Bulletin van De Zonnewijzerkring 05.3, september 2005.

3) Hendrik Hollander, Bi-gnomon zonnewijzers,  Bulletin van De Zonnewijzerkring 06.1, januari 2006.

4) Hendrik Hollander, Bi-gnomon zonnewijzers vervolg, Bulletin van De Zonnewijzerkring 06.2, mei 2006.