Artikel van de Maand - december 2005

Bi-gnomon zonnewijzer (1)

Zonnewijzer voor kloktijd

Idee van Hendrik Hollander

Op basis van twee artikelen * die in 2005 zijn gepubliceerd, is onderstaande horizontale zonnewijzer ontworpen.

In deze zonnewijzer is op een bijzondere manier zowel de lengtecorrectie als de tijdvereffening verwerkt.
Zo kan deze zonnewijzer direct de kloktijd aangeven.

De zonnewijzer is voorzien van twee rechte gnomons die een hoek maken met het zonnewijzervlak.
Beide gnomons snijden elkaar in een punt boven het zonnewijzervlak.
De ene gnomon wordt gebruikt in het halfjaar met de lengende dagen (ca. 21 dec tot 21 juni), de andere in het halfjaar met de kortende dagen (ca. 21 juni tot 21 december).

In het patroon zijn datumlijnen aangebracht. In de figuur zijn die getekend met een kalenderindeling volgens de dierenriem. Dan zijn slechts 7 lijnen nodig, maar andere datumlijnen zijn uiteraard mogelijk.

Om de zonnewijzer af te lezen moet de datum bekend zijn.
Op het snijpunt van die datumlijn en de schaduwlijn van de dan geldende gnomon wordt de tijd afgelezen.
Bij zomertijd moet nog een uur worden opgeteld of moeten de uurlijnen voorzien worden van een dubbele uuraanduiding.

In de foto hieronder is een eerste papieren model van deze wonderlijke zonnewijzer te zien.

Een meer praktische uitvoering van deze zonnewijzer kan met één gnomon volstaan.
Deze gnomon moet dan draaibaar worden gemaakt rond het snijpunt van de twee theoretisch nodige gnomons.
Bij het begin van de zomer en bij het begin van de winter wordt dan de gnomon verzet naar het juiste voetpunt.

Opgemerkt wordt dat de gnomon iets langer moet worden gemaakt dan tot het snijpunt van de twee theoretisch nodige gnomons.
In het papieren model is dat nog niet uitgevoerd.

Voor de gnomons in dit voorbeeld gelden de volgende afmetingen.
Stel de afstand tussen de voetpunten ( + ) op 2, dan ligt het snijpunt van de gnomons 0,5 boven de zonnewijzer en ook 0,5 noordelijker dan de verbindingslijn tussen de voetpunten.

Fer de Vries

Idee Hendrik Hollander

Breedtegraad 52 N, lengtecorrectie 40 minuten.

*) Literatuur
1) Fred Sawyer, Compressed Gnomonic Sundials, NASS Compendium, Volume 12, nummer 1, maart 2005.
2) Fer de Vries, Samengedrukte gnomonische zonnewijzers, Bulletin van De Zonnewijzerkring 05.3, september 2005.

3) Nog te publiceren:
Hendrik Hollander, Bi-gnomon zonnewijzers, Bulletin van De Zonnewijzerkring 06.1, januari 2006.