Artikel van de Maand - oktober2004

Een klok als indicator

Neem een cirkelvormige band waarin uurcijfers zijn uitgesneden, plaats deze band in het equatoriale vlak op een zonnewijzervlak en we hebben een zonnewijzer waarin de tijd op een vaste meridiaanlijn kan worden afgelezen door een lichtbeeld van het juiste uurcijfer.
Dit principe is al lang bekend, maar tegenwoordig duiken steeds meer van dergelijke zonnewijzers op.
Hieronder ziet u een foto van zo'n zonnewijzer in Australië. Het zonnewijzervlak is het naar het noorden gerichte polaire vlak.
Let op dat de uurcijfers hier net andersom lopen dan op het noordelijk halfrond.

Dezelfde ontwerper heeft ook de volgende zonnewijzer volgens dit principe gemaakt, die we hier beschrijven.

 Allereerst is daar de vorm van het geheel.
De zonnewijzer bestaat uit twee ogenschijnlijk losstaande elementen:
- de equatoriale band met daarin de uitgesneden uuraanduidingen
- een centraal zonnewijzervlak, gedragen door twee kinderen, die de kleinzoon en de kleindochter van de ontwerper verzinnebeelden.
Samen vormt het geheel een zeer aantrekkelijke zonnewijzer.

Op het gebogen zonnewijzervlak is om de rechte meridiaanlijn ook een tijdvereffeningslus aangebracht, zodat ook omzetting van de zonnetijd naar horlogetijd mogelijk is.

Maar nu terug naar de titel van deze pagina: Een klok als indicator.
De uuraanduidingen in de equatoriale band zijn uitgesneden in de vorm van de wijzerplaat van een klok:
- een hele klok met 12 uren voor de hele uren
- een halve klok met 6 uren voor de halve uren
en elke klok aangevuld met een uurwijzer.

En alsof dat nog niet genoeg is zijn tussen al deze klokken nog driehoekjes aangebracht om de kwartieren aan te geven

In het plaatje hieronder is te zien welke lichtbeelden nu ontstaan op het zonnewijzervlak.
Links is de twaalf-uur klok te zien met de uurwijzer rechtop en rechts is het beeld van de half-een klok te zien met de uurwijzer een half uur verschoven.
En daar tussenin zijn de driehoekjes voor de kwartieraanduidingen zichtbaar.
Het is ruim kwart over twaalf.
Merk op dat het lichtbeeld naar links wegloopt. Bij ons zou dit beeld naar rechts weglopen.

In het laatste plaatje zijn de verschillende klokken in de equatoriale ring met de telkens een half uur verspringende uurwijzer goed te herkennen.
Al met al is dit een prachtig idee om de indicator voor een zonnewijzer te realiseren.

Foto's zijn gemaakt en ingezonden door ons lid Folkert Visser, Spanje.
De ontwerpen van de zonnewijzers zijn van Bill Newman, Australië.

Fer de Vries