Artikel van de Maand - januari 2004

Waarom loopt de XII-lijn altijd verticaal?

Ik heb me er vroeger altijd over verwonderd dat bij een afwijkende verticale poostijlzonnewijzer de 12-uur lijn loodrecht staat. Ik verwachtte dat het hele uurlijnenstelsel bij een afwijkende zonnewijzer zou verschuiven; de 12-uurlijn dus ook.
Hoe maak je nu in één zin duidelijk dat dit niet zo is?

Wel, het vlak waarin de hele scheve poolstijl ligt is het noord-zuidvlak. Als de zon nu in het zuiden staat, ligt de schaduw van de poolstijl in het noord-zuidvlak en die snijdt een verticale muur, in welke richting hij ook staat, als een loodrechte lijn uitgaande van het punt waarin de stijl bevestigd is.

Maar waarom had ik het dan anders verwacht? Waarschijnlijk omdat bij een stijldriehoek, het vlak van de driehoek (dat dominant aanwezig is) bij een afwijkende zonnewijzer, uit praktische overwegingen altijd haaks op het vlak van de zonnewijzer is bevestigd en dat vlak valt niet samen met het noord-zuidvlak.

In onderstaande figuur, waarin H een horizontaal vlak is en V een verticaal afwijkend zonnewijzervlak, wordt een en ander verduidelijkt.

AB = poolstijl
AD = substijl
AC = XII-uur lijn
ABC = verticaal noord-zuid vlak
ABD = stijldriehoek haaks op het zonnewijzervlak

Hans de Rijk