Artikel van de Maand - september 2003

Bifilaire zonnewijzers met negatieve draden

Een korte notitie over een nieuwe ontwikkeling in de bifilaire gnomonica, 2003.
Idee van Fabio Savian, Italië.

De horizontale bifilaire zonnewijzer met twee elkaar kruisende draden als schaduwgever is in 1923 door de Duitser Hugo Michnik bedacht.
De draden liggen evenwijdig aan het zonnewijzervlak, maar op verschillende hoogte, en staan haaks op elkaar; de ene draad noord-zuid gericht, de andere oost-west.
Het uurlijnenpatroon van zijn zonnewijzer is homogeen, d.w.z. de uurlijnen liggen om de 15°.

Lang bleef het stil rond deze nieuwe zonnewijzer en erg veel is er niet over gepubliceerd, tot ons lid Thijs de Vries in 1978 het concept ontdekte en zijn visie erop los liet.
Een geheel nieuwe gedachte van Thijs de Vries was een van de draden door een gekromde draad te vervangen.
Hierdoor was het mogelijk geheel andere uurlijnpatronen te construeren en zelfs voorspelbare patronen, zoals evenwijdige uurlijnen of evenwijdige datumlijnen, te realiseren.

Ook werd bekend dat de draden niet haaks op elkaar hoeven te staan of evenwijdig aan het zonnewijzervlak hoeven te liggen.
Inmiddels zijn veel varianten op dit thema bedacht en zijn diverse zonnewijzers met al of niet een gekromde draad gerealiseerd en is er regelmatig over gepubliceerd in de gnomonica-tijdschriften en op Internet.

Maar al deze varianten hebben nog steeds een gemeenschappelijk uitgangspunt: de draden liggen aan dezelfde kant van het vlak met het uurlijnenpatroon.
Hierin brengt Fabio Savian nu verandering.

Savian koppelt het uurlijnenpatroon los van het afleesvlak en plaatst de twee draden al of niet aan weerszijden van het uurlijnenpatroon. Hij spreekt dan ook over positieve en negatieve draden.
In zijn concept zijn de draden steeds recht en liggen zij evenwijdig aan het uurlijnenvlak, maar de draden hoeven niet haaks op elkaar te staan.

Op Internet heeft Fabio Savian enkele van zijn in 2002 ontwikkelde ideeën al wereldkundig gemaakt. Eén zo'n voorbeeld laten we hier zien.

De uurlijnen worden gevormd door de grenslijnen van de driehoeken in een doorschijnend vlak. Vóór dit vlak ligt de ene draad g1 als een positieve draad.
Achter dit vlak bevindt zich de tweede draad g2 als een negatieve draad.
Deze tweede draad bevindt zich ook in een vlak waar de zon de uurlijnen en de schaduw van de positieve draad op projecteert en waar de tijd wordt afgelezen.
Fabio Savian noemt deze zonnewijzers dan ook wel projectie-zonnewijzers.

Over de theorie achter deze variant is nog niet veel gepubliceerd.
Fabio Savian is wel bezig dit in een boek vast te leggen en in het blad Gnomonica Italiana zullen artikels van Savian worden gepubliceerd.
In de toekomst hopen wij ook meer over deze bifilaire gnomonica te kunnen berichten, maar wij willen u met deze notitie al op deze ontwikkeling wijzen.

Fer de Vries