Artikel van de Maand - januari 2003

Analemmatische zonnewijzer met uurlijnen

In het plaatje hieronder is een horizontale analemmatische zonnewijzer voor een breedte van 52 graden weergegeven.

Op de datumschaal wordt een verticale staaf (gnomon) gezet en de schaduw ervan geeft op de ellipsvormige urenschaal de tijd aan. In dit voorbeeld is dat de zonnetijd.

Omdat de gnomon telkens op een andere plaats komt te staan, kunnen slechts de uurpunten op de ellips worden getekend. De schaduw van de gnomon zal namelijk op hetzelfde uur - maar op een andere datum - een andere richting hebben.
Twee van die schaduwlijnen voor 9 uur zijn in het patroon ingetekend.
Op zo'n zonnewijzer kunnen dus geen uurlijnen worden getekend.

Maar toch kunnen die uurlijnen wel zichtbaar worden gemaakt.
Verbind vanaf het voetpunt van de gnomon elastische koordjes naar de uurpunten op de ellips en zet deze bij de uurpunten vast.
Als nu de gnomon wordt verplaatst, blijven deze koordjes een lijn vormen tussen de gnomon en de uurpunten en kunnen zij opgevat worden als uurlijnen. Het zijn dus bewegelijke uurlijnen geworden.

Een onzinnig grapje? In het geheel niet.
Dit is een prachtig instrument om eenvoudig te laten zien hoe de richting van de zon op hetzelfde uur in de loop van een jaar verandert.

Fer de Vries.
Bron: Mac Oglesby, Amerika