13. Puntzonnewijzers

Als de schaduw van de poolstijl op een uurlijn valt, kunnen we dat langs de gehele uurlijn zien. Dat verschijnsel bevat een hoop overtollige informatie; het is voldoende om naar één punt van de poolstijl te kijken. Als de schaduw van dat punt op een uurlijn valt, geeft dat evenzeer het uur aan. De rest van de poolstijl kan achterwege blijven. Dat ene punt wordt een index of nodus genoemd. Het kan natuurlijk niet los in de ruimte zweven, maar soms scheelt het weinig.

Cilinder-zonnewijzer; de nodus hangt aan een dunne kabel.

Soms wordt de nodus op een steuntje of staaf geplaatst. Of het uiteinde van de staaf dient zelf als nodus; dan noemt men zo'n staaf een gnomon.

Een voorbeeld van een dergelijke zonnewijzer is de kruinzonnewijzer: een persoon gaat op de goede plek op een lichaamslengteschaal staan. Zijn of haar kruin is dan het reële punt op een denkbeeldige poolstijl. Dit maakt het tot een interactieve zonnewijzer.

Kruinzonnewijzer. De rode streeplijn is de denkbeeldige poolstijl. Inzet: schaal voor de lichaamslengte.

Een poolstijlzonnewijzer met datumlijnen heeft altijd een nodus om de datum te wijzen; zie het vorige hoofdstuk.

Een reflectie- of spiegelzonnewijzer werkt met een klein spiegeltje in bijvoorbeeld de vensterbank. Het lichtvlekje op het plafond wijst de tijd op een zonnewijzer waarvan het patroon van uur- (en eventueel datum-)lijnen gespiegeld is.

  
Spiegelzonnewijzer. Links het spiegeltje in de vensterbank, rechts de reflectie op de 12-uurs lijn. De datum is net na het begin van Boogschutter of tegen het einde van Steenbok (foto's: Reinhold Kriegler).